کنتاکتور
کنتاکتور برق نوعی کلید الکترومغناطیسی می گویند که جهت قطع و وصل کردن مدار از طریق یک سیم پیچ مغناطیسی به کار برده می شود. یعنی با تحریک یا وصل شدن این سیم پیچ مغناطیسی یا بوبین کنتاکتور وصل و مدار سه فاز یا تکفاز را وصل می نماید و برعکس با قطع شدن ولتاژ بوبین، کنتاکتور قطع می گردد.
یکی از مهم ترین و پرکاربردترین تجهیزات در برق صنعتی و سیستم های قدرت، کنتاکتور است.
این تجهیز با تحریک بوبین داخل کنتاکتور از طریق ولتاژ AC یا DC، جهت قطع و وصل کردن مدارهای قدرت از راه دور به کار گرفته می شود. هم چنین این تجهیز یکی از اجزای لازم برای تابلو برق است و به آن کلید الکترومغناطیسی (Electromagnetic Contact) نیز گفته می شود. این مزیت سبب می شود که بتوان مدار را از راه دور و از هر نقطه ای قطع و وصل کرد. طبق این تعریف، کنتاکتور با بهره گیری از عملکردی مشابه عملکرد رله، در آمپراژ بالا به کار برده می شود. هم چنین می توان نتیجه گرفت که به علت استفاده در آمپراژ بالا، سرعت قطع و وصل کنتاکت های آن در مقایسه با رله کمتر است.
انواع کنتاکتور
در مورد انواع کنتاکتور می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کنتاکتور تکفاز
- کنتاکتور سه فاز
بر روی هر کنتاکتور یک یا دو کنتاکت باز و بسته فرمان وجود دارد که می توان از آنها در مسیر فرمان و تحقق بخش های فرمانی مدار استفاده کرد. کنتاکتورها برای رنج جریان های مختلف و در ابعاد و اندازه های متفاوت ساخته می شوند. از پر کاربردترین آمپرهای کنتاکتورها می توان به 9 تا 800 آمپر اشاره کرد. همچنین ولتاژ بوبین کنتاکتورها می توانند متنوع باشند و در ولتاژهای 24 و 48 و 110 و 220 و 380 ولت AC و DC ساخته شوند. بوبین کنتاکتورها می توانند در صورت خرابی تعویض شوند و همچنین می توان برای به کارگیری در ولتاژهای دلخواه مختلف، از بوبین مناسب استفاده نمود.
تفاوت کنتاکتور برق با کلید در این است که عملیات قطع و وصل در کنتاکتورها به وسیله یک بوبین یا سیم پیچ مغناطیسی صورت می پذیرد، این بوبین مغناطیسی انرژی الکتریکی را به انرژی مغناطیسی تبدیل می نماید و با قطع و وصل شدن برق این میدان مغناطیسی نیز قطع و وصل می شود و سبب قطع و وصل شدن مکانیکی کنتاکتور می گردد. بوبین های کنتاکتور قابل تعویض هستند. کنتاکتورهای تا 25 آمپر دارای یک کنتاکت کمکی یا به صورت باز و یا به صورت بسته هستند و کنتاکتورهای از 32 آمپر به بالا دارای کنتاکت کمکی دو باز دو بسته می باشد. هنگامی که بوبین کنتاکتور بدون برق است تیغه باز به صورت کلید باز و تیغه بسته به صورت کلید بسته عمل می نماید. به محض اینکه بوبین برق دار شد، تیغه باز بسته شده و تیغه بسته باز می گردد. از کنتاکت های کمکی در کنتاکتور در قسمت های مختلف مدار فرمان استفاده می گردد. یکی دیگر از کاربردهای مهم کنتاکت های کمکی، ایجاد مدار خود نگهدار کنتاکتور است که با یکبار تحریک بوبین، کنتاکتور توسط تیغه باز خودش به صورت خودنگهدار در می آید و در صورتی که یک تیغه شرطی در مسیر مدار وجود داشته باشد، می تواند بوبین کنتاکتور را بدون برق نماید.
مزیت های استفاده از کنتاکتور نسبت به کلید
- قابلیت قطع و وصل در دفعات زیاد
- امکان کنترل مصرف کننده از راه دور و از چندین محل و برای مراحل مختلف کار مصرف کننده
- توانایی اتوماتیک کردن مدار فرمان با استفاده از کنتاکتورها
- عمر مکانیکی بیشتر نسبت به کلیدها (در کنتاکتور به علت عدم ساییدگی کنتاکت ها روی یکدیگر در هنگام قطع و وصل، شاهد استهلاک کمتری خواهیم بود)
- بالا رفتن سرعت قطع و وصل با طراحی مدار فرمان مناسب
- با استفاده از کنتاکتور، پس از رفتن برق و وصل مجدد آن، جهت راه اندازی نیاز به استارت می باشد در صورتی که با استفاده از کلید، خطرات ناشی از وصل ناگهانی وجود دارد.
- حفاظت دستگاه ها توسط کنتاکتور، مناسب تر و مطمئن تر است و از لحاظ اقتصادی به صرفه تر است.
- قابل اتصال به پی ال سی (PLC) است.
