فیوز
فیوزها قطعات فداکاری هستند که برای محافظت از دستگاه های گران تر الکتریکی از اثرات مخرب جریان بیش از حد استفاده می کنند. ولتاژ این فیوز ها بسته به تجهیزاتی که از آنها حفاظت میکنند بین ۵۰۰ تا ۱۲۰۰ ولت و با شدت جریان های مختلف است. در واقع فیوزها برای جلوگیری از سوختن دیگر قطعات برقی به دلیل نوسانات برقی، استفاده میشوند.
به همین دلیل باید فیوز باید بادقت انتخاب شود تا در کوتاه ترین زمان ممکن از خرابی دیگر قطعات جلوگیری کند. فیوز در انواع مختلف جهت مصارف خاص طراحی شده است که در زمان انتخاب فیوز تیپ آن را باید با توجه به نوع مصرف انتخاب کرد.
انواع فیوز مدارهای الکتریکی را در برابر جریان های غیر مجاز محافظت می کنند. درواقع فیوز این وظیفه را دارد که جریان هایی، بیشتر از جریان مصرفی را قطع کند.
به همین دلیل است که ما به انواع مختلفی از آن نیاز داریم تا از لوازم منزل خود در برابر آسیب محافظت کنیم. از دیگر مواردی که از مزایا و حسن های فیوزها در صنعت بکار میرود مکانیزم ساده آنها،قدرت قطع بالای آنها، اطمینان در عملکرد آنها،تعویض سریع آنها در سیستم آسیب دیده، قیمت خوب و شرایط اقتصادی خوب، کاهش چشمگیر در تلفات سیستم الکتریکی و انواع کاربرد آنها در صنعت امروزی می باشد.
جریان مجاز فیوز حداکثر تا 100 آمپر و غیر قابل تنظیم میباشد. از این رو جهت به کارگیری فیوز به عنوان یک وسیله حفاظتی باید از فیوز با آمپر مناسب استفاده کرد، تا حفاظت لازم در مدار به کار گرفته شده رعایت گردد. ترتیب تجهیزات مدار در تابلو برق، ابتدا کلید اصلی جدا کننده قابل قطع و وصل زیر بار، بعد از آن وسیله حفاظتی مانند فیوز و سپس کنتاکتور است.
فیوزها در عمل برای جلوگیری از فرآیند اتصال کوتاه و آسیب در اثر اضافه بار یا جریان زیاد استفاده می شوند. فیوز های resettable که با نام فیوز های بازنشانی نیز شناخته شده اند به گونه ای کار می کنند که در حالت عادی مدار به صورت یک مقاومت ضعیف کار می کند که درون محفظه آن از ذرات رسانای پراکنده تشکیل شده که در صورت ایجاد اتصال کوتاه و یا اضافه بار با افزایش جریان مقاومت تا حدی بالا می رود که جریان مدار را قطع می کند و بعد از پایین آمدن مقاومت می توان مدار را مجدداٌ راه اندازی کرد. از ویژگی های منحصر به فرد این مدل فیوزها این می باشد که قابلیت راه اندازی مجدد را دارد و یک بار مصرف نیستند.
انواع فیوز
1 – فیوزهای شیشه ای
فیوز شیشه ای بیشتر در تجهیزات الکترونیکی استفاده می شوند. دارای سایز کوچک و آمپراژ پایینی می باشند داخل فیوز شیشه ای سیم نازکی تعبیه شده که با سوختن این سیم فیوز باید تعویض گردد پیشنهاد می شوند از جمپر کردن فیوز ها خورد داری نمایید.
2 – فیوزهای فشنگی
فیوز های فشنگی دارای چهار قسمت اصلی شامل پایه فیوز ، مغذی فیوز فشنگی ، کلاهک فیوز فشنگی و پولک فیوز فشنگی می باشد. رنج جریان نامی این فیوز ها از روی رنگ پولک درون محفظه شیشه ای کلاهک فیوز فشنگی مشخص می شود به عنوان مثال رنگ زرد پولک فیوز فشنگی نمایانگر جریان نامی 25 آمپر این فیوز می باشد.
فیوز فشنگی یک بار مصرف می باشد و در صورت سوختن سیم مسی درون آن باید مغزی فیوز تعویض گردد بر روی بدنه مغزی فیوز فشنگی ولتاژ نامی و جریان نامی فیوز ثبت شده است.
3 – فیوز کریر
فیوز کریر جایگزینی برای فیوزهای فشنگی بوده همچنین فیوز کریر وظیفه محافظت مدار در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار و همچنین حفاظت دستگاه ها در برابر اتصال کوتاه را دارد.
4 – فیوز کاردی
در ادامه مباحث آموزش معرفی انواع فیوز و کاربرد آن ها؛ به این نوع فیوزها (فیوزهای تیغه ای و چاقویی) هم گفته می شود. که سرعت عملکرد خوب و قدرت قطع بالایی دارند. و می توان به سرعت آنها را در سیستم تعویض نمود. استفاده از فیوزهای کاردی تلفات سیستم الکتریکی را در حد چشمگیری کاهش می دهد.
اجزای تشکیل دهنده ی فیوز
اجزای تشکیل دهنده فیوزها عبارتند از؛ یک سیم حرارتی که در مدار جریان قرار گرفته و به ازای میزان جریان به خصوصی در زمان معین، ذوب میگردد (میسوزد). عملکرد صحیح فیوز نه فقط تابع دقت در مرحله ساخت آن میباشد، بلکه همچنین به استفاده درست و نگهداری صحیح پس از نصب نیز بستگی دارد. چنانچه فیوز در مدار به درستی به کار گرفته نشود، احتمال وارد آمدن خسارت جدی به تجهیزات گران قیمت مدار نیز وجود دارد.
پایانه
قسمتهایی از فیوز را که برای اتصالات الکتریکی مدار خارجی تعبیه شده اند، پایانه مینامند.
پایه فیوز
قسمتهای ثابت یک فیوز را گویند که مجهز به ترمینالهایی برای اتصال به مدار خارجی میباشند و در مورد بعضی از انواع فیوزهای موجود، قسمت پایه دارای روپوش محافظتی نیز میباشد. فیوز وقتی قادر به حفاظت از مدار است که در مسیر فاز و ابتدای مدار نصب شود.
کنتاکت های پایه فیوز
به قسمتهای هادی پایه فیوز گفته میشود، که با کنتاکتهای کلاهک فیوز یا رابط فیوز در ارتباط هستند.
کلاهک فیوز
قسمت جداشدنی فیوز است که حامل رابط فیوز میباشد و خارج کردن و تعویض آن را راحت تر مینماید.
کنتاکت های کلاهک فیوز
برای اتصال به کنتاکت های رابط فیوز و نیز اتصال به کنتاکت پایه فیوز طراحی شده است.
نگهدارنده فیوز
مجموع پایه فیوز و کلاهک فیوز را نگهدارنده فیوز مینامند.
رابط فیوز ( فشنگ فیوز )
به قسمتی از فیوز گفته میشود که شامل المان فیوز بوده و پس از عمل کردن فیوز برای آماده سازی مجدد آن، باید تعویض گردد.
کنتاکت های رابط فیوز
برای اتصال رابط فیوز به کنتاکت های پایه فیوز و کنتاکت های کلاهک فیوز طراحی گردیده است.
المان یا سیم فیوز
به بخشی از فیوز گفته میشود که هنگام عملکرد فیوز ذوب میگردد.
شاخص فیوز
به قسمتی از فیوز گفته میشود که مشخص میکند، فیوز سالم بوده یا درست عمل کرده است. شاخص فیوز را با توجه به جریان نامی فیوز، به رنگهای مختلف میسازند. جدول زیر جریان نامی را با توجه به رنگ شاخص آن تعیین میکند. شاخص فیوز توسط یک سیم مقاومتی نگه داشته میشود. پس از سوختن المان فیوز سیم مقاومتی نیز سوخته و پولک فلزی که تحت کشش فنری کوچک قرار دارد آزاد میگردد. در فیوزهای فشار قوی به عوض پولک از یک میله فلزی قطع کننده (فشنگ) استفاده شده است. این میله با ضربهای در حدود ۱۲ Kg سبب قطع کنتاکت کلید و فرمان به لامپ سیگنال و غیره میگردد.